Dekonfinnman parsyel pe permet ki sertin aktivite ekonomik repran dan enn kontex pli difisil, pli inkyetan ki lane dernyer. Sityasyon ekonomik ki ti deza andeklin finn deteryore avek pandemi Covid19. Anfet sa dezyem lokdawn li buku pli difisil. Mem si premye la inn permet nu gayn lexperyans kuma pu fer fas, mem si sannfwa la akse a prodwi alimanter ek lezot nesesite mwin rizid, mem si vaksinasyon finn kumanse, dimunn pli vilnerab akoz kriz ekonomik inn agrave, akoz lavenir pli insertin.

Me ni guvernman MSM-exMMM, ni lopozisyon PMSD-MMM ek PT, ankor mwins bann regrupman sitwayin, pena enn plan ekonomik alternatif ki pu kree lanplwa masif, asir sekirite alimanter e amenn deviz.

Guvernman finn anfet fer pei perdi enn an. Olye servi sa lane ki finn pase pu kumans devlop enn veritab lindistri alimanter kuma Lalit inn propoze zot finn kantonn zot monitor lepidemi e tap lestoma ‘Moris Covid safe’. Pli grav, guvernman inn persiste sutenir lindistri kanyer, enn kanar bwate. Finn servi fon piblik pu sibvansyonn planter kann e protez patron tablisman, finn rod nuvo marse pu disik dan Lasinn. Dan bidze 2020 guvernman finn mem ankuraz plan replant kann, mem kan dimunn Moris pena sekirite alimanter pandan enn pandemi. Tusala pe fer kan lindistri sikriyer nepli vyab, kan pe kontiyn permet tablisman morsle vann later ar milyarder, kan sekter lotelri azenu, textil an deklin, ofshor ankor lor lalis nwar Lerop, e PME so marse inn retresi.

Repriz parlman pa finn montre okenn siyn depi Guvernman ek Lopozisyon ki zot pe pran oserye sityasyon ekonomik ek sosyal, ki tulde pe degrade. Lepep finn asiste mem inkoerans ek mem badinaz abityel, le de kote. Nuvo lider lopozisyon, Xavier Duval, pe servi so PNQ zis pu akil Minis Lasante, pu mark pwin kont Guvernman lor zesyon pandemi. Li vre ki, mem si Guvernman ziska ler finn reysi anpes Covid 19 fer ravaz kuma dan buku lezot pei, ena plizir fay dan so stratezi pu mat ar sa dezyem vag la. Me lopozisyon PMSD-MMM ek PT pa finn truv li inportan poz kestyon lor kreasyon lanplwa, lor sekirite alimanter, lor provenans deviz, lor kriz lozman, lor kuma 2,000 fami forse re-konfine andan dan lakaz lamyant toxik. Tandi ki dimunn dan klas travayer, dan tit burzwazi, bann zenn, zot tu pli angwase, pli trakase pu lavenir.

Kontex la li pli difisil dan sa peryod dezyem lokdawn, akoz tu pilye lekonomi vizibleman azenu. Travayer pe kontiyn gayn enn larzan ki Guvernman pe deburse dan diferan sekter. Kad dan sekter lotelri, zot saler inn bese lamwatye, buku ti-komers inn ferme, e lezot ki fek demare ankor frazil, travay anzeneral inn diminye, pli buku dimunn pe trase uswa dimann sarite, alor ki anmemtan pri buku lartik debaz inn monte. Dapre rapor Statistics Mauritius Desam 2020 ki fek sorti, somaz finn ariv 10.4% (zis pu seki 16 – 24 an li 25%), ena 69% self-employ ki zot reveni inn bese net, ena 76% menaz an difikilte pu pey zot bil elektrisite.

Sityasyon pe degrade. Zordi li enn moman pli favorab pu devlop enn nuvo sekter lindistri alimanter ki pu kree buku lanplwa, asir sekirite alimanter pei e amenn deviz. Sa kalite demars la pu gayn sutyin partu e li pu mem kree lelan neseser pu dekole. Apre long kanpayn ki Lalit inn amene, zordi editoryalist kuma Philip Forget, Lindsay Riviere, ekonomis sekter prive kuma Pierre Dinan ek lezot kuma Eric Ng, Rama Sithanen zot tu anfaver enn tel oryantasyon.

Kapitalism an deklin

Dimunn ena rezon pu trakase pu lavenir .

Dapre Labank Mondyal, kriz pandemi Covid 19 riske fer 40 a 50 milyon dimunn viv dan lamizer total onivo mondyal. FMI inn konstate ki sityasyon ekonomik finn agrave net dan pei pov kot ena plis travay informel ek preker, kuma zame avan. Anmemtan, dan pei devlope ena plis lisansiman, ena zeneralizasion prekarite, ena buku plis dimunn ki self employed ek lor teletravay.

Pandemi Covid19 inn expoz inkapasite kapitalism asir bezwin debaz tu imin. Li finn vinn montre epwizman kapitalism global, me osi li finn enn akselerater kriz ekonomik ki ti deza la, deza pe agrave, depi lontan. Li finn osi expoz kimanyer lindistri farmasetik pe fer profi lor malad Covid, pe anpes distribisyon ekitab e efikas vaksin lor tu kontinan.

Zordi sistem kapitalism finn ariv so limit. Sa pa neserman vedir li pu disparet par li-mem. Me so sirvi pu pran form deplizanpli barbar. Klas dominan deplizanpli pe gayn difikilte lezitimiz so dominasyon. Popilasyon dan buku pei pe perdi konfyans dan rezim anplas, amezir ki zot difikilte pe ogmante. Lazenes andetres, dezespere pu lavenir. Lamizer pe gayn plis terin partu lor bul later. E partu bann muvman fasizant inn ranforsi. Ena dan Lind kot Modi opuvwar. Ena muvman tuzur for deryer Trump dan Leta Zini. Biden pe montre, kote politik etranzer ki Lamerik tuzur dominer. Ena Bolsonaro dan Brezil, Duterte dan Filipinn. Ena rezim otoriter dan enn seri lezot pei – depi Larisi ziska Lasinn.

Travay divan nu se kimanyer pu donn revolt ki pu ena partu enn veritab perspektiv an-komin. Kimanyer devlop enn program kot ena planifikasyon demokratik lekonomi pu prodir seki itil, kree prodwi ki esansyel an armoni ar lanatir, kot progre imin e lasyans oservis limanite. Ala linportans ki nu travay ansam pu batir enn muvman politik pu fer sa.

  Alain Ah Vee,  pu LALIT, Avril 2021